अग्नी तत्व( ऊर्जा)

भारतीय संस्कृतीमध्ये अग्नी महत्त्वपूर्ण आहे. अग्नीशिवाय आपण पूजा, आरती, लग्न,गृहप्रवेश इत्यादी महत्वपूर्ण कार्य करू शकत नाही. वैदिक काळापासून हवन दैनंदिन कार्यक्रमातील महत्त्वाचा विधी आहे. वेगवेगळ्या प्रसंगी वेगवेगळे यज्ञ केले जातात. यज्ञवेदी नेहमी मध्यावर केंद्रित असते पुजारी आणि इतर मुख्य लोक समारंभात अग्नीच्या चारी बाजूला बसतात. मुलाच्या नामकरणाच्या वेळी, धनसंपत्ती आणि भरभराटीसाठी, याशिवाय शुद्धीकरण विधी,संकल्प विधी व एखादी व्यक्ती त्यागाची शपथ घेते त्यावेळी यज्ञ केले जातात. वातावरण आणि भक्त जो यज्ञ करतो त्याच्या अंत:करणाची शुद्धी यज्ञकर्माने व मंत्रोच्चाराने होते. होळी,लाहोडी सारख्या सणात अग्नीची पूजा केली जाते. रथसप्तमी, सूर्य षष्ठी सारख्या व्रतात सूर्यदेवतेची आराधना करतात. तर दिवाळी सण प्रकाशाचा उत्सव म्हणून साजरा करतात.
शरीरातील प्रमुख जठराग्नी व इतर बारा अग्नी हे पचनाचे कार्य करतात. हे सर्व अग्नी तेज महाभूताचेच प्रतिक होय. अन्नाचे पचन करून यापासून शरीरातील अन्य घटकांची निर्मिती ह्या अग्नीकडून होते. हे अग्नी नाभीच्या केंद्रस्थानी केंद्रित आहेत. जे दीर्घ श्वासाने उत्तेजित झाल्यावर शरीरात वरच्या दिशेने प्रचलित होऊन मन आणि शरीर दोन्हीच्या अशुद्धता नष्ट करतात.